1. İçi su toplamış küçük kabarcıklar (blisters) şeklinde başlar.
2. Nadiren ağız içerisinde olsalar da genellikle ağız dışında meydana gelirler. Aft ağız içerisinde tüm bölgelerde olabilmesine karşın uçuk genellikle ağız içerisinde damak tavanı gibi hareketsiz bölgeleri tutar.
3. Bulaşıcıdır.
4. Virüsler tarafından meydana getirilir.

* * *

Uçuğun belirtileri nelerdir?

Uçuk çıkmadan önce kendini belli eder (0-24 saat önceden); karıncalanma, kaşınma, yanma, sızlama hissedilir. Bunu o bölgenin kızarması, şişmesi ve daha sonra da içi sıvı dolu kabarcıkların ortaya çıkışı izler.

Bu kabarcıklar konuşurken, gülerken, yiyip içerken acı ve ızdırap verir. Zamanla kuruyup çatlar, sızıntı yapar ve açılarak görüntüyü bozan çirkin bir yara haline gelir.

* * *

Uçuk nasıl bulaşır?

Uçuk, ön belirtileri ile açık yaranın kapanması süresi arasında bulaşıcıdır. Uçuğu olan bir kişinin kullandığı, havlu, bardak, çatal, kaşık vb. eşyalardan ve uçuklu kişinin öpmesi sonucu bulaşır.

Uçuk virüsü (Herpes simpleks) ile insan genellikle ilk defa küçükken (0-5 yaş) tanışır. Uçuğu olan aile bireylerinden birinin “Sevgi dolu” öpücüğü sonucunda uçuk virüsü vücuda girer.

Çoğunlukla fark edilmeyen küçük kızarıklıklar şeklinde ortaya çıkar; ağız içi, diş etleri ve dudaklar enfekte olur. Ama kimi hassas bünyelerde ciddi enfeksiyon şeklinde görülebilir.

* * *

Dikkat, uçuk bulaşıcıdır!

Uçuğa dokunulmamalıdır. Dokunulursa eller çok iyi yıkanmalıdır.

Bayanlar makyajlarını çıkarırken özellikle çok dikkat etmelidirler. Kesinlikle gözlere dokunulmamalıdır.

Özellikle bebekler, çocuklar ve diğer insanlar öpülmemelidir.

Uçuklu insanın kullandığı havlu, bardak, çatal, kaşık vb. eşyalar ayrılmalı ve başkalarının kullanmasına izin verilmemelidir.

Yerken, içerken kullanılan malzemeler özellikle çocuklar ile paylaşılmamalıdır.

Uçuk ve uçuk yarasının kabuğu ile oynanmamalıdır. (Parmaklara uçuk virüsü bulaştırırken, uçuk yarasına da diğer mikroplar bulaştırılmış olur.)

* * *

Uçuk neden sürekli çıkar?

Uçuk virüsü (Herpes simpleks) vücuda girip ilk enfeksiyonu yaptıktan sonra o bölgedeki sinir düğümüne girip yerleşir ve istenmeyen bu misafir, vücudun zayıf düştüğü durumlarda çoğalır ve uçuk çıkar.

• Stres
• Aşırı yorgunluk, uykusuzluk
• Aşırı güneş ışığı ve UV ışınları
• Diğer enfeksiyonlar
• Adet dönemi, hamilelik gibi durumlarda virüs aktif hale geçebilir.

* * *

Uçuk kontrol altına alınabilir mi?

Öncelikle uçuğun nüksetmesine sebep olan durumlardan sakınmak gerekir.

Örneğin strese bağlı olarak gelişir ise; stresimizi azaltacak gevşeme tekniklerini öğrenmek.

Yorgunluk ve uykusuzluk sebep ise; dinlenmek ve iyi uyumak. Güneş sebep oluyor ise; dudaklar için koruyucu krem ya da yüksek koruma faktörlü güneş yağı kullanmak ve şapka ile yüzü güneşten korumak gerekir.

Tüm alınan önlemlere rağmen uçuk yine de nüksedebilir.

Ön belirtiler (karıncalanma, kaşınma, yanma, sızlama) hissedildiğinde o noktaya kısa aralarla antiviral bir uçuk kremini uygulamak gerekir. Uçuk ya hiç çıkmayacaktır ya da çıksa bile hafif seyredecektir.

* * *

Uçuk nasıl tedavi edilir?

Önceden bazı madde ve ilaçlar uçuğun verdiği rahatsızlığı azaltmak için kullanılmıştır:

Alkol ve antiseptik ilaçlar, Uçuğun üzerindeki bakteri enfeksiyonunun gelişmesini engeller

Ağrı kesici ilaçlar; Uçuğun sebep olduğu ağrıyı azaltır.

Buz uygulamak; Ağrı azaltılabilir

Oysa günümüzde etkili tedavide kullanılan antiviral uçuk kremleri, deriden geçerek uçuk virüsüne (Herpes simpleks) etki eder ve deriye zarar vermelerini engeller.

* * *

Kimler uçuk riski altındadır?

Sık sık veya uzun süreli olarak uçuk çıkıyorsa (Örneğin tedaviye rağmen 10 günden daha uzun süre devam ediyorsa)

Uçuk, bir bebekte ya da 6 yaşından küçük bir çocukta çıkmışsa

Dudak, ağız ve burun çevrenizin dışındaki vücut bölgelerinde, özellikle de gözlerinizde, parmaklarınızda ya da cinsel organınızda uçuk çıkmışsa

Uçuk ile birlikte baş ağrısı, ateş ve kas ağrısı gibi başka şikayetleriniz varsa

Uçuk sarı renkte cerahatli ise

Bağışıklık sisteminizi baskı altına alan ilaçlar, örneğin kortizonlu ilaç kullanıyorsanız

Bağışıklık sisteminizin zayıflığı (yani bulaşıcı hastalıklarla mücadele etme gücünüzün azalmış olması) nedeniyle tıbbi kontrol altındaysanız.

Flor hakkında daha bilimsel konuşmak gerekirse….

Flor’un yararları nelerdir?

Çürüklerin önlenmesi ve kontrolü için Flor (F‾) kullanımının hem güvenli, hem de oldukça etkili olduğu bildirilmiştir (AAPD,2014). Flor, çürük başlamasını önlemek için, çürüklere karşı savunmanın ilk hattıdır (Carey, 2014). Flor uygun şekilde kullanıldığında, hem diş çürüklerinin önlenmesinde hem de diş çürüklerini kontrol etmede oldukça güvenli ve etkili bir yöntemdir (Horowitz, 1990; AAPD,2014). ABD ve diğer ekonomik olarak gelişmiş ülkelerde, diş çürüklerinin şiddetindeki düşüşte F‾’un kullanım yaygınlığı önemli bir faktör olmuştur (AAPD, 2014).

Topikal florid uygulamalarının amacı, diş sert dokusunun çürük ilerleyişini geciktirmek, durdurmak veya tersine döndürmektir (Petersson, 1993). Florun dişler üzerindeki sistemik etkinliği dişlerin sürmesi ile sona ermektedir, bundan sonra F’un sadece topikal etkisi olmaktadır. Bu nedenle koruyucu tedavi amacıyla günümüzde yaygın bir şekilde topikal F ajanları kullanılmaktadır (Wefel ve Harless, 1981; Gaffar ve ark., 1997; Atalayın ve ark., 2009).

Flor kimlere uygulanmalıdır?

Topikal F‾ uygulamaları başlangıç çürük lezyonu olan, ortodontik tedavi gören, genellikle dişin gingival 1/3 bölümünde demineralize beyaz alanlar gelişmiş olan, çürük aktivitesi yüksek kişilerde, erken çocukluk çağı çürüklerinde, kök çürüklerinde ve uzun süreli ilaç tedavisine bağlı gelişen kserostomia durumlarında endikedir (Beltrán-Aguilar ve ark., 2000; Clarkson ve Mc Loughlin, 2000; Civelek ve ark., 2004).

Flor nasıl uygulanır?

Topikal F‾ uygulamaları amacıyla kullanılan ajanlar bireysel ve profesyonel (diş hekimi tarafından) uygulamalar şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Bireysel uygulamalar; diş macunu, gargara, diş ipi, kürdan, sakız gibi düşük konsantrasyonlarda F‾ içeren ajanlar olarak geliştirilmiştir. Tüm bu ajanlar günlük kullanım için uygundur. Profesyonel uygulamalar ise; solüsyon, jel, cila ve yavaş salım sistemleri gibi geliştirilmiştir. Bu ajanlar yüksek dozda F‾ içermektedir ve yalnızca diş hekimleri tarafından bireyin çürük aktivite düzeyine göre 3, 6, 12 ayda bir uygulanmaktadır (Tenuta ve ark., 2009). Amerika Pediatrik Diş Hekimliği Akademisi 2014 yılında çocuklar için kullanılması gereken flor dozlarını bildirmiştir.

Flor zararlı mıdır?

Flor özellikle çocuklarda diş minesini güçlendirerek dişleri çürümelere karşı koruyan önemli bir mineral olduğu Dünya Sağlık Örgütü (WHO) başta olmak üzere ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), Amerikan Pediatri Akademisi (AAP), Amerikan Diş Hekimleri Birliği (ADA) gibi dünyanın önde gelen sağlık kuruluşları tarafından bildirilmektedir. Ayrıca Dünya sağlık örgütü florürün Afrika, Asya ve Avrupa’da su ve süte ilave edilmesi konusunda projeler  Dünya Sağlık Örgütü Global Ağız-Diş Sağlığı Programı çerçevesinde Afrika, Asya ve Avrupa’da florürün diş macunları, su, süt ve tuzda takviye edilmesi konusunda projeler yürütmektedir. Ancak, Dünya Sağlık Örgütü’nün raporunda florürün yeterli miktarlarda alınması gerektiği, aksi taktirde sağlığı olumsuz etkilediğine dikkat çekilmektedir. Florür kullanımının diş hekimi tarafından yeterli miktarda  belirli aralıklarla kullanılması oldukça güvenli bir uygulamadır.

Ancak, Flor kullanımının yaygınlaşması ile florozis riski de önemli bir sorun haline gelmiştir (Cochrane ve ark., 2008; Srinivasan ve ark., 2010). Topikal ajanların dikkatsiz ve fazla kullanımı da dental florozis riskini arttırmaktadır (Carlos, 1987). Florozis flor zehirlenmesi, dişlerde gelişim döneminde fazla flor alınması ile karakterize olan renkleşmeler ve hipoplazi anlamına gelmektedir.